اخبار رویدادها, مجله خبری
چالش‌های حقوقی استارت‌آپ‌های حوزه هاردتک
مقدمه:
نظر به اهمیت موضوعات حقوقی در راه‌اندازی و اداره یک کسب‌وکار جدید، پنجمین وبینار کاریز در قالب کاریز استعدادیابی، به مسائل حقوقی استارت‌آپ‌های حوزه هاردتک تخصیص یافت. در این وبینار، دکتر علیرضا صحراییان، مشاور استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، الزامات قانونی در خصوص ثبت شرکت، حقوق مالکیت فکری، اصول قراردادی و حل‌وفصل اختلافات را مطرح نموده که در این نوشتار، به بخش‌هایی از آن پرداخته شده است.
الزامات قاونی در ثبت شرکت‌ها
در مسئله ثبت شرکت، اولین نکته‌ای که وجود دارد، اصل آزادی انتخاب نوع شرکت است. به‌طور کلی، امکان ثبت در دو قالب سهامی خاص و مسئولیت محدود وجود داشته که فرم سهامی خاص، فرم غالب است.
باید توجه داشت که قوانین مرتبط با شرکت‌داری و مسئولیت‌های آن، قوانین آمره بوده و رعایت تشریفات شکلی آن الزامی است. پیشنهاد کلی در خصوص طی نمودن فرایندهای ثبت شرکت، این است که این کار توسط افراد حقوقی آشنا به این حوزه انجام شود.
در خصوص اساسنامه هم، اگرچه می‌توان تغییراتی در فرم اساسنامه متحدالشکل اداره ثبت شرکت‌ها ایجاد نمود، با این وجود، توصیه بر این است که در ابتدای فعالیت، از همان قالب آماده استفاده نموده و آن را تغییر ندهیم. در آینده، بنا به تصمیماتی که برای شرکت گرفته می‌شود، با رعایت قوانین، می‌توان تغییراتی در این خصوص اعمال نمود.
در خصوص بازرسان شرکت‌های سهامی خاص نیز، باید در نظر داشت که بازرس، تضمین حداکثری رعایت قوانین و حمایت از حقوق اشخاص ثالث را ممکن می‌سازد. چالش موجود این است که عموماً افرادی که هیچ دانشی در این حوزه نداشته یا تعارض منافع دارند، برای این منظور انتخاب می‌شوند.
بهترین زمان برای ثبت شرکت چه زمانی است؟
ثبت شرکت، منجر می‌شود که شخصیت حقیقی و حقوقی کارآفرینان از هم جدا شده و بدین وسیله، اموال و حقوق شرکت، از مسائل شخصی کارآفرینان تفکیک گردد. همچنین، کار در قالب یک شرکت، منجر به روان شدن فعالیت‌ها و تسهیل در بستن قراردادها می‌گردد.
البته پیش از ثبت شرکت، کارآفرینان باید این نکته را در نظر داشته باشند که پختگی لازم ایجاد شده باشد. به بیان برخی کارشناسان و دست‌اندکاران این حوزه، تشکیل یک شرکت جدید، به مثابه تولد یک انسان است؛ در نتیجه، تشکیل یک شرکت، نیازمند مراقبت و رسیدگی بوده و مسئولیت‌ها و مقررات قانونی خاصی را در پیش روی شرکت و صاحبان آن قرار می‌دهد. از طرف دیگر، انحلال شرکت نیازمند تشریفاتی است که عمدتاً زمان‌بر می‌باشند. لذا قبل از ثبت شرکت، بایستی پختگی کافی حاصل شده که تصمیم به انحلال گرفته نشود. در واقع، زمانی باید برای ثبت شرکت اقدام نمود که ایده مشخص باشد، چالش‌های داخلی تا حدودی حل شده باشد، ایده صیقل خورده باشد و پختگی نسبی حاصل گردد. با این وجود، پختگی چیزی نیست که تاریخ تقویمی داشته باشد.
اگرچه بنیانگذاران کسب‌و‌کارهای فناورانه در حوزه هاردتک، عمدتاً شناخت خوبی از ایده داشته و ایده را حرف اول می‌دانند، اما بحث شرکت‌داری نیز موضوعی است که نباید دست کم گرفته شود. در همین راستا، مدیران باید از بین افرادی با دانش نسبی مالی و حقوقی انتخاب شوند. این دانش نسبی مالی و حقوقی، بایستی در حدی باشد که توانایی همسویی با مشاوران حقوقی و مالی را فراهم نماید.
چالش‌های مهم مالکیت فکری شرکت‌ها چیست؟
در خصوص حقوق مالکیت معنوی، بایستی این نکته را در نظر داشت که مسئله تخصص‌گرایی در این حوزه، اهمیت بسیار زیادی دارد. بایستی برای مرتفع نمودن مسائل مالکیت فکری در شرکت، از کمک متخصصین و مشاوران حرفه‌ای این حوزه استفاده نمود. البته شایان ذکر است، حتی حقوقدان‌هایی که در حوزه مالکیت فکری فعالیت دارند، نمی‌توانند کل این حوزه را پوشش دهند. به عنوان مثال، کسی که در حوزه ثبت کار می‌کند، احتمالاً نمی‌تواند خدمت‌رسانی در حوزه‌های قراردادی و یا حل‌وفصل اختلافات را پوشش دهد.
در مورد مسئله ثبت اختراع، بایستی تعیین تکلیف لازم در خصوص سهم هر فرد از اختراع مشخص باشد. البته در بسیاری از موارد که پروژه برای یک مجموعه انجام شده و در این بین اختراعی نیز حاصل می‌گردد، شرایط کمی متفاوت است. در خصوص اختراعات ناشی از استخدام یا قرارداد، اصل بر تخصیص حقوق به کارفرما بوده مگر اینکه خلاف آن ذکر شده باشد. این نکته حائز اهمیت است که حتی اگر قرارداد در خصوص حقوق مالکیت فکری ساکت باشد نیز، اصل بر تحقق حقوق کارفرما خواهد بود.
مسئله قابلیت انتقال حقوق ناشی از اختراع به افراد دیگر، یکی دیگر از مواردی است که شرکت‌های فناور باید به آن اشراف نسبی داشته باشند. انتقال حقوق ناشی از یک اختراع به غیر، ممکن است از طریق قراردادی و یا از طریق انتقال مال مانند ارث انجام گیرد. انتقال حقوق ناشی از قرارداد، ممکن است به صورت بخشی و یا کامل انجام شود.
حوزه جغرافیایی ثبت اختراع نیز، از دیگر مسائلی است که بایستی به آن توجه گردد. ثبت چند اختراع در یک اظهارنامه هم، تا جایی‌که با هم مرتبط بوده، اعضایی از یک ترکیب را شامل شده و یک سنخیت کلی وجود داشته باشد، بلامانع است.
در خصوص نگرانی بابت کپی شدن ایده، بایستی توجه داشت که قبل از ثبت اختراع، هیچ حمایت قانونی وجود ندارد. به همین دلیل، توجه به برخی نکات حائز اهمیت خواهد بود:
- تعیین تکلیف برای تقدم و تأخر ثبت ایده
- انعقاد قرارداد محرمانگی با ضمانت اجرایی موثر
- عدم ارائه کامل و با جزییات ایده
- اخذ تضمین از سرمایه‌گذاران بابت ارائه ایده
اصول قراردادی در شرکت‌ها
در خصوص قراردادها، اصل بر آزادی در قرارداد است؛ البته استثناهایی هم در این حوزه وجود دارد. برای مثال در خصوص قراردادهای کار، آزادی قراردادها خیلی مطرح نبوده و بیشتر به نفع کارگر به عنوان طرف ضعیف‌تر است.
تشریفات قراردادها و شرایطی که قانون‌گذار برای بستن یک قرارداد جدید تعیین نموده است، بایستی رعایت شود. اصل نیز باید بر حسن نیت باشد.
درخصوص قرارداد محرمانگی، تعریف اطلاعات محرمانه، احاطه خوب نسبت به حقوق مالکیت معنوی، تعیین چرخه گردش اطلاعات و دسترسی به آن‌ها و همچنین جبران خسارات ناشی از افشای اطلاعات، بایستی مشخص شوند. در مورد مسئله جبران خسارت نیز، باید فکر جدی شود. اثبات خسارت، موضوع پیچیده‌ای است که نیازمند توجه و دقت بسیار بالایی است.